Η εφηβεία αποτελεί μια ιδιαίτερα ευάλωτη περίοδο για την ψυχική υγεία, καθώς οι αντιλήψεις γύρω από το σώμα και το βάρος αποκτούν βαρύνουσα σημασία στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης. Μια νέα, μεγάλης κλίμακας μελέτη από την Κορέα αναδεικνύει πως η λανθασμένη αντίληψη του βάρους –και όχι η ίδια η παχυσαρκία– μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα εμφάνισης κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού στα έφηβα κορίτσια.
Τα ευρήματα της μελέτης
Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS One, ανέλυσε δεδομένα από 51.462 μαθητές Λυκείου, με μέση ηλικία περίπου 15 ετών. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι:
Τα κορίτσια που δεν ήταν υπέρβαρα, αλλά θεωρούσαν τον εαυτό τους ως τέτοιο, εμφάνισαν 10,6% υψηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης και 29,5% υψηλότερο κίνδυνο αυτοκτονικών σκέψεων, συγκριτικά με συνομήλικές τους που θεωρούσαν τον εαυτό τους υποβαρύ.
Αντίθετα, στα αγόρια δεν παρατηρήθηκε αντίστοιχη συσχέτιση. Μάλιστα, εκείνοι που θεωρούσαν τον εαυτό τους κανονικού βάρους είχαν χαμηλότερα ποσοστά καταθλιπτικών συμπτωμάτων και αυτοκτονικότητας σε σχέση με τα αγόρια που αυτοχαρακτηρίζονταν υποβαρή.
Η μέτρηση της κατάθλιψης βασίστηκε σε ερώτηση για το αν οι μαθητές ένιωσαν «λυπημένοι ή χωρίς ελπίδα σε βαθμό που επηρεάστηκε η καθημερινότητά τους για δύο συνεχόμενες εβδομάδες» μέσα στον τελευταίο χρόνο. Η αυτοκτονικότητα περιελάμβανε σκέψεις, σχέδια ή απόπειρες.
Το βάρος της αντίληψης
Παρά το γεγονός ότι οι έφηβες είχαν χαμηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας (17,4%) σε σχέση με τα αγόρια (22,5%), οι ίδιες ήταν πολύ πιο πιθανό να θεωρούν τον εαυτό τους υπέρβαρο (37% έναντι σημαντικά χαμηλότερου ποσοστού στα αγόρια). Αντίστοιχα, λιγότερες έφηβες σε σχέση με τους συνομηλίκους τους αγόρια αντιλαμβάνονταν τον εαυτό τους ως υποβαρύ.
Η στρεβλή αυτή εικόνα, η οποία συχνά καλλιεργείται από τα μέσα ενημέρωσης και ενισχύεται από τα κοινωνικά δίκτυα, αποδεικνύεται ψυχολογικά τοξική: δημιουργεί ένα χάσμα ανάμεσα στην αντικειμενική πραγματικότητα και στην αυτοαντίληψη, με σοβαρές επιπτώσεις στη συναισθηματική ισορροπία.
Κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι κοινωνικές προσδοκίες γύρω από την εικόνα σώματος διαφέρουν ανά φύλο: για τα κορίτσια κυριαρχεί το ιδανικό της αδύνατης σιλουέτας, ενώ για τα αγόρια το πρότυπο του μυώδους σώματος. Οι πιέσεις αυτές επηρεάζουν πολύ πιο έντονα τις έφηβες, οδηγώντας σε υπερεκτίμηση του βάρους και σε αυξημένα ψυχολογικά προβλήματα.
Επιπλέον, οι γονείς συχνά υποεκτιμούν το βάρος των παιδιών τους, με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια, γεγονός που μπορεί να διαιωνίζει τις λανθασμένες αντιλήψεις και να καθυστερεί την αναγνώριση πραγματικών κινδύνων.
Συμπέρασμα
Τα ευρήματα της μελέτης καθιστούν σαφές ότι η διαταραγμένη εικόνα σώματος αποτελεί ανεξάρτητο και σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την ψυχική υγεία στην εφηβεία –ιδίως στα κορίτσια–, υπερβαίνοντας ακόμη και την πραγματική παχυσαρκία.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί ολιστική προσέγγιση:
Ενημέρωση και εκπαίδευση σε σχολεία και οικογένειες.
Κριτική στάση απέναντι στα πρότυπα που προβάλλουν τα μέσα και τα κοινωνικά δίκτυα.
Έγκαιρη παρέμβαση από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Η εφηβεία είναι ένα καθοριστικό στάδιο ανάπτυξης· όταν η εικόνα που αντικρίζουν οι νέοι στον καθρέφτη δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, το τίμημα μπορεί να είναι βαρύ. Πρόκειται για μια σιωπηλή ψυχική υγειονομική κρίση, που απαιτεί άμεση κινητοποίηση γονέων, εκπαιδευτικών και υπευθύνων χάραξης πολιτικής.
Επιμέλεια: Άννα Πατεδάκη
